Robuuste rassen voor een toekomstbestendige aardappelsector
De aardappelschimmelziekte Phytophthora Infestans is een grote uitdaging voor Nederlandse aardappeltelers. Robuuste rassen zorgen door ziekteresistentie of vroegheid voor meer opbrengstzekerheid voor biologische telers en een sterke vermindering in middelengebruik in de gangbare teelt. Voor een succesvolle en duurzame introductie van de robuuste rassen, betrekken we in dit project de gehele keten, van kweker tot supermarkt.
Robuuste rassen 2024
Onder robuuste rassen verstaan we rassen die constant presteren onder biologische teeltomstandigheden en die een hoge weerbaarheid bezitten tegen Phytophthora. In de praktijk zijn dit rassen met één of meerdere resistentiegenen tegen de aardappelziekte phytophthora of zogenaamde vroege rassen. Rassen met een vroege knolvorming kunnen, ook als ze minder resistent zijn, vóór een phytophthora uitbraak al een goede opbrengst geven.
Elk jaar stelt De Commissie Robuuste Rassen de lijst samen van robuuste rassen die beschikbaar zijn voor het nieuwe teeltseizoen.
- Voor 2024 is dit de nieuwe lijst met robuuste aardappelrassen
- Rassen die beschikbaar zijn voor de handel en retail vindt u in deze brochure
Net als in de voorgaande jaren organiseren we -samen met onze projectpartners- ook dit jaar weer demonstratievelden met de nieuwste robuuste rassen op een praktijkbedrijf in Flevoland, Noord Nederland en Zuidwest Nederland.
Waarom robuuste rassen?
In 2016 richtte de aardappelziekte phytophthora grote schade aan in de biologische aardappelteelt. Biologische aardappeltelers hebben geen gewasbeschermingsmiddelen beschikbaar die kunnen worden ingezet wanneer phytophthora toeslaat. Voor veel telers was het na de slechte opbrengsten in 2016 geen optie meer om biologische aardappels te telen, tenzij ze konden beschikken over rassen die weerbaar zijn tegen phytophthora. Opdat moment waren er echter nog nauwelijks robuuste aardappelrassen op de markt.
Om het aantal robuuste aardappelrassen op het veld en in het winkelschap te vergroten heeft Bionext in 2017 het initiatief genomen om 28 partijen uit de biologische aardappelketen gezamenlijk een convenant te laten tekenen.
Met succes! In 2020 waren er al meer dan 20 robuuste aardappelrassen op de markt die in Nederland geteeld kunnen worden. En in 2022 is dit al aantal al weer toegenomen. Toen waren er ruim 30 robuuste rassen op de markt en is de teelt van robuuste rassen in toegenomen naar zo’n 80% van het totale biologische aardappelareaal.
Op naar 100% robuuste rassen
In het winkelschap is bijna 100% van de biologische tafelaardappelen inmiddels afkomstig van robuuste aardappelrassen. In de afzet van verwerkte aardappelproducten zoals chips en frites moeten nog stappen gezet worden.
Hoewel het aantal robuuste rassen flink is toegenomen, is het aanbod nog niet voldoende. Met name in het vastkokende segment en voor de verwerkende industrie (koelvers, chips, frites) is verdere uitbreiding van het assortiment noodzakelijk. Ook zal de pootgoed productie verder opgeschaald moeten worden om alle biologische telers in Nederland van robuust pootgoed te voorzien.
Tegelijkertijd kunnen rassen die in eerste instantie veelbelovend zijn, in een later stadium alsnog afvallen, bijvoorbeeld omdat ze groeischeuren vertonen, onvoldoende robuust blijken te zijn of niet in de smaak vallen bij consumenten. Daarom zal de lijst met robuuste rassen elk jaar worden aangepast.
Om met de gehele biologische aardappelketen de transitie te maken naar 100% robuuste rassen in de teelt en afzet (inclusief import en export) is in 2022 een nieuw convenant gesloten.
Wat gaan we doen?
- Met demonstratievelden op een praktijkbedrijf in Flevoland, Noord Nederland en Zuidwest Nederland laten we de gehele aardappelketen kennis maken met robuuste aardappelrassen. We organiseren verschillende bijeenkomsten rond de demovelden waar telers de rassen in de praktijk kunnen zien.
- Daarnaast zal er ook kwaliteitsonderzoek gedaan worden zoals smaak- en bakproeven om ook de weg te vinden naar de consument.
- In samenwerking met de WUR zullen we monitoren op phytophthora om de schimmel een stap voor te blijven en resistenties te behouden voor de toekomst. De afgelopen jaren is gebleken dat intensieve monitoring van de (doorbraak van) resistenties van levensbelang is voor de toekomstbestendigheid van robuuste aardappelen.
- Ook in het buitenland zijn er vergelijkbare initiatieven gaande (België, Frankrijk, VK). Vanuit het project onderhouden we goed contact met deze partijen om van elkaar te leren en samen op te trekken waar mogelijk.
Het belang van resistentiemanagement
De meeste robuuste rassen die nu op de markt zijn, bevatten maar één resistentie-gen tegen Phytophthora. Dat maakt deze rassen kwetsbaar. En phytophthora is een slimme ziekteverwekker die onder hoge ziektedruk snel kan veranderen en de resistentie kan doorbreken. Het aantal resistentie-genen dat wereldwijd beschikbaar is, is zeer beperkt dus daar moeten we met elkaar heel zuinig op zijn. Ook voor de gangbare aardappelteelt zijn deze resistentiegenen van groot belang.
Telers van robuuste rassen kunnen dus niet achterover leunen, integendeel. Om de kwetsbare resistentiegenen te behouden is resistentiemanagement noodzakelijk. Onder resistentiemanagement verstaan we alle maatregelen die je als aardappelveredelaar of teler kunt nemen om de bestaande resistenties te behouden.
Taskforce Phytophthora
Op initiatief van BO Akkerbouw, bundelen de partijen Agrodis, Avebe, Bionext, LTO Nederland, NAO en VAVI hun krachten in de Taskforce Phytophthora. Het doel: een succesvolle beheersing van Phytophthora komend seizoen en daarna. “De uitbraak in 2023 was een duidelijke waarschuwing. We zullen dit jaar écht aan de slag moeten, met de hele keten. Alle telers – professioneel en hobbymatig – zullen zich aan de teeltvoorschriften moeten houden en de noodzakelijke stappen moeten nemen om de ziekte te beheersen”, aldus André Hoogendijk, directeur BO Akkerbouw en voorzitter van de Taskforce Phytophthora.
Om een nieuw ‘rampjaar’ te voorkomen, is maximale inzet van alle partijen in de keten nodig: van veredelaars en telers tot handelaren en verwerkers. Alle kennis voor een succesvolle aanpak is gebundeld op een speciaal ingerichte webpagina.
Terugkijken: Webinar 'Samen aan de slag tegen Phythophthora'
Wat kun jij doen om Phytophthora in de aardappelteelt succesvol te beheersen? Onder leiding van hoofdredacteur van Nieuwe Oogst Esther de Snoo ging André Hoogendijk (directeur BO Akkerbouw en voorzitter Taskforce Phytophthora) in gesprek met:
- onderzoeker Geert Kessel van Wageningen University & Research, over de ontwikkeling van Phytophthora vanuit de wetenschap;
- sectorspecialist Evelien Drenth van LTO Nederland over het naleven van de teeltvoorschriften;
- Gerlof Tempelman, manager Agro Avebe, over rassenkeuze en het beschermen van rassen met verbeterde resistentie;
- Mark Ermers van Agrodis, hij vertelt meer over het belang van gerichte bestrijding;
- Maaike Raaijmakers van Bionext. Zij belicht de biologische invalshoek.
Dit webinar vond plaats op 4 maart 2024.
Interview: 'Bio en gangbaar moeten samen oplossing vinden voor phytophthora'
Maaike Raaijmakers is projectleider bij ketenorganisatie Bionext en namens de biologische aardappelsector betrokken bij de Taskforce Phytophthora. Zij stelt dat het goed is dat biologisch en gangbaar samen optrekken voor een betere beheersing van de aardappelziekte.
Waarom is het goed dat vertegenwoordigers van de biologische en gangbare aardappelsector samen deelnemen in de taskforce?
'Hoe je het ook wendt of keert, het gaat hier om een gezamenlijk probleem waar we samen een oplossing voor moeten vinden. Vanuit het verleden is bekend dat phytophthora vaak een beladen onderwerp is en tot spanningen kan leiden tussen biologische en gangbare telers. Samen werken in de Taskforce Phytophthora zorgt nu al voor meer wederzijds begrip.'
In de media
- Phytophthora niet adequaat aanpakken betekent resistente genen verknallen (voor Ekoland abonnees) - 12 januari 2024
- Caithness Potatoes test robuuste aardappelrassen - Nieuwe Oogst - 18 juni 2018
- Grote stappen gezet in transitie naar robuuste aardappelrassen - Akkerwijzer - 3 december 2019
- Succesvolle introductie robuuste aardappel - Nieuwe Oogst - 11 december 2019
- VPRO Onzichtbaar Nederland - de biologische aardappel
Jaarlijkse bijeenkomst convenantpartners - november 2023
Op donderdag 16 november zijn zo’n 40 telers, kweekbedrijven, handelaren en
onderzoekers samengekomen om de voortgang van het aardappelconvenant te
bespreken. Een interessante bijeenkomst waarin de ontwikkelingen over de gehele
keten zijn besproken; op de demovelden, marktontwikkelingen en het belang van
goed resistentiemanagement. Vervolgens zijn de deelnemers naar HZPC gegaan om
de resultaten van de kook- en bakproeven te bewonderen.
Het verslag kunt u hier vinden: Verslag convenantbijeenkomst 16 november 2023
De verschillende presentaties kunt u hier vinden:
Seizoen augustus 2023: Grote rasverschillen zichtbaar in demoveld
In de zomer brachten geïnteresseerde aardappelveredelaars, akkerbouwers en onderzoekers een bezoek de verschillende biologische demovelden met robuuste aardappelrassen.
Zeker tijdens de bezoeken later in het seizoen, wanneer de Phytophthora inmiddels in de hele polder aanwezig was, werden de robuuste rassen echt op de proef gesteld. Vooral tijdens deze latere bezichtigingen, waren de rasverschillen in weerbaarheid tegen Phytophthora goed te zien. Zo waren sommige (proef)rassen al flink aangetast, terwijl andere rassen nog helemaal vrij waren van de gevreesde aardappelziekte.
Terwijl de bezoekers in groepjes langs de rassen liepen, discussieerden ze over de oorzaak van de verschillen in aantasting, over de groeiende vraag naar robuuste rassen en over het belang van resistentiemanagement. Onderzoekers van de WUR hebben bladmonsters van de aangetaste planten verzameld voor nader onderzoek.
> De lijst met robuuste rassen kunt u hier bekijken.Meedoen?
Heeft u ideeën, vragen of opmerkingen? Neem contact op met Maaike Raaijmakers (raaijmakers@bionext.nl), projectleider Kennis & Innovatie.
Financiers
Dit project wordt gefinancierd door het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling,