Nieuws

Interview met Maaike Raaijmakers: "We willen proberen de overige patenten op klassiek veredelde gewassen ook van tafel te krijgen"

28-05-20 14:57

Al meer dan tien jaar strijdt Bionext samen met een brede coalitie van nationale en internationale partners tegen patenten op gewassen als broccoli, tomaat en paprika. Maaike Raaijmakers is vanuit Bionext het gezicht geweest van dit proces. Op 14 mei 2020 heeft de hoogste rechter van het Europees Octrooi Bureau duidelijkheid gegeven: patenten op klassiek veredelde gewassen zijn vanaf juli 2017 niet meer mogelijk. Een grote overwinning voor iedereen die zich de afgelopen jaren hier enorm voor heeft ingezet.


Wat is het probleem met patenten op gewassen?

Patenten zijn bedoeld om een uitvinder alleenrecht te geven om 25 jaar een uitvinding te gebruiken en te verkopen. Hiermee kan de uitvinder zijn investering terugverdienen. Voor de veredeling van voedsel is daarvoor bewust een ander systeem ontwikkeld; het kwekersrecht. Volgens het kwekersrecht mag een kweker (= veredelaar) 25 tot 30 jaar als enige zijn ras verkopen. De concurrenten mogen echter wel dat ras gebruiken om te kruisen en nieuwe rassen te ontwikkelen. Dit is het belangrijkste verschil met patenten en essentieel voor innovatie in de veredeling.

Patenten in de veredeling zijn begonnen bij GGO’s (genetische gemanipuleerd organisme). Langzaam is dat opgeschoven naar de klassieke veredeling. Met klassieke veredeling worden eigenschappen afkomstig uit de natuur (natuurlijke eigenschappen) ingekruist in moderne rassen. Steeds vaker vragen grote zaad en chemie bedrijvenpatent aan op deze natuurlijke eigenschappen, waardoor andere veredelaars hier niet meer mee mogen kruisen zonder toestemming van de patent eigenaar. Dat is onterecht, want natuurlijke eigenschappen zijn al in de natuur aanwezig, en zijn dus niet door de veredelaar uitgevonden

Een patenthouder kan hiermee bovendien makkelijk zijn concurrenten uitschakelen. Dit is een groot probleem, zeker als het gaat om eigenschappen die elke teler wil hebben zoals ziekte resistenties. Dit leidt tot machtsconcentratie in de sector waardoor er uiteindelijk minder bedrijven en dus minder rassen overblijven. Slecht voor de biodiversiteit en de voedselzekerheid dus.


Vanaf welk moment is Bionext zich gaan inzetten tegen deze patenten en waarom toen?

In 2009 werd het onderwerp in de Tweede Kamer besproken. Plantum, de brancheorganisatie van zaadbedrijven, had aan de bel getrokken omdat hun leden in de veredeling steeds vaker gehinderd werden door patenten. Wij hebben ons daar bij aangesloten. Vanaf het begin was er steun vanuit de Tweede Kamer. Dat het toch nog zo lang geduurd heeft komt omdat de patentenwetgeving moet worden aangepast op internationaal niveau. Doordat Nederland veel veredelingsbedrijven heeft werd het probleem hier snel duidelijk, maar het duurde een tijdje voor andere landen ook de urgentie voelden.

Er startte ook een lobby van voorstanders van dit soort patenten, dit zijn voornamelijk de bedrijven die hiervan hun verdienmodel gemaakt hebben. Veel familiezaadbedrijven vinden het kwekersrecht prima werken, maar er zijn ook bedrijven die zich richten op patenten voor de winst.


Wat waren wat jou betreft de belangrijkste mijlpalen?

Gedurende het project hebben we verschillende campagnes gehouden. Zo hebben we een petitie georganiseerd en daarmee in Nederland heel veel handtekeningen verzameld. Veel mensen maken zich boos om deze patenten. Deze petitie hebben we toen aangeboden aan Europarlementariërs. Ook hebben we een grote kerstboom opgetuigd bij de Nederlandse vestiging van het Europees Octrooi Bureau, onder het motto “patenten kunnen de boom in”. De campagne ‘hart voor biodiversiteit, geen octrooi op leven’ heeft ook veel aandacht gekregen.

De grootst campagne was ‘de grootste zaadbank’. Daarmee hebben we de oproep gedaan aan consumenten om een filiaal van een zaadbank te worden door zaadjes van bijzondere rassen in hun vriezer op te slaan, voor het geval dat patenten niet gestopt konden worden. Dit was een groot succes en er waren 3.000 ‘filialen’ opgezet in korte tijd. Mensen waren heel enthousiast over onze inzet op dit onderwerp.

Het geld dat we ingezameld hebben met de campagnes hebben we vooral gebruikt voor het voeren van bezwaarprocedures tegen patenten. Zo hebben wij bijvoorbeeld een bezwaarprocedure gevoerd tegen het patent op broccoli met een lange steel. Dat patent op broccoli is inmiddels van tafel.

Met onze campagnes hebben we ook veel media aandacht gegenereerd. Zo heeft Zembla een uitzending gemaakt over patenten op natuurlijke eigenschappen, waarin biologische veredelaar Bart Vosselman een hoofdrol speelt. Dit soort media aandacht zorgde ervoor dat het maatschappelijk bewustzijn rondom deze patenten groeide.


Wat betekent het verbod op patenten op klassiek veredelde gewassen voor de biologische sector?

Door een patent te hebben op een natuurlijke eigenschap heb je alleenrecht op deze eigenschap, ondanks dat hij in de natuur voorkomt en je hem niet hebt uitgevonden. Door dit verbod is het niet meer mogelijk een patent aan te vragen op een natuurlijke eigenschap. Dit is goed nieuws voor de biologische sector, omdat de veredelaars van de rassen die gebruikt worden nu door kunnen blijven innoveren. Hierdoor kunnen ze nieuwe rassen blijven ontwikkelen die beter zijn aangepast aan klimaatverandering en de omstandigheden op biologische bedrijven. Hierin worden ze niet meer gehinderd door deze patenten. Dit is belangrijk om de diversiteit van rassen op het veld en op ons bord in stand te houden.

Ondanks dat het goed nieuws is voor de sector zijn we er nog niet, er moeten zeker nog vervolgstappen gezet worden.


Je zegt dat er nog vervolgstappen gezet moeten worden. Wat zijn deze stappen? En hoe kunnen consumenten daarbij helpen?

Op het moment lopen er nog veel bezwaarprocedures tegen bestaande patenten op natuurlijke eigenschappen.Het verbod geldt helaas vanaf juli 2017, en dus niet voor patenten die eerder verleend of aangevraagd zijn. Toch willen we proberen deze patenten ook van tafel te krijgen door andere bezwaren aan te voeren. Bij een aantal van deze procedures is Bionext direct vertrokken, bijvoorbeeld bij het patent op de witte vlieg resistentie in paprika. Dit is een natuurlijke eigenschap die uit de wilde paprika komt, en waar in 2013 een patent op is verleend. Hierdoor heeft de patenthouder nu het alleenrecht op deze natuurlijke eigenschap.

Daarnaast denken we dat er meer aanpassingen in de wet nodig zijn. De voorstanders van patenten op voedsel zullen altijd blijven proberen een sluiproute te vinden om alsnog dit soort patenten te verkrijgen. Samen met onze coalitiepartners zullen we proberen dit voorkomen.

Als het nodig is zullen we de publieke opinie weer mobiliseren en om financiële steun vragen voor het voeren van rechtszaken.

Tags

Nieuws
Patenten

vind-ik-leuk(s)